Εισαγωγή
Η «Πεντάμορφη και το Τέρας» είναι ένα παραμύθι που για πρώτη φορά εκδόθηκε στα γαλλικά το 1740 από την Gabrielle-Suzanne Barbot de Villeneuve. Ακολούθησε η πιο γνωστή εκδοχή της Jeanne-Marie Le Prince de Beaumont, δημοσιευμένη το 1756. Πολλές παραλλαγές της έχουν δημιουργηθεί σε όλο τον κόσμο από τότε. Εγώ αφηγούμαι την ιστορία συμπληρωμένη με στοιχεία από το θεατρικό έργο του Τσέχου ποιητή František Hrubín (1972). Οι ζωγραφιές είναι της Petra Kameníčková.
Το κείμενο, στο οποίο βασιζόταν οι αναπαραστάσεις, μπορείτε να το διαβάσετε παρακάτω: («Ανάγνωση Παραμυθιού») ή να ακούσετε την αφήγησή του.
Το παραμύθι αρχικά έμοιαζε με μια απλή ιστορία αγάπης στην οποία η γυναίκα, με την αγνότητα και την ομορφιά της καρδιάς της, βοηθάει τον άντρα να αλλάξει τα άγρια και απόμακρα στοιχεία του χαρακτήρα του. Αυτή ήταν η έμπνευση για το τραγούδι μου, που μεταφέρει το μήνυμα: “Η κάθε γυναίκα έχει τη δύναμη να κάνει όμορφο τον άντρα που αγαπά!” (Δείτε το βίντεο με το τραγούδι πατώντας το «Προβολή βίντεο»)
Στις αναπαραστάσεις όμως εμφανίστηκαν και άλλες πληροφορίες, οι οποίες μας βοήθησαν να καταλάβουμε καλύτερα τις συμπεριφορές των ηρώων του παραμυθιού. Μπήκαμε βαθύτερα στον ψυχικό τους κόσμο, όπου – ως συνήθως – συναντήσαμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Τα πρώτα χρόνια δεν ηχογραφούσα τις αναπαραστάσεις, οπότε περιγράφω μόνο τις πιο έντονες και ενδιαφέρουσες σκηνές που κατέγραψε η μνήμη μου. Την ερμηνεία των εικόνων αυτών την αφήνω σε σας…
1.αναπαράσταση – Μάιος 2012) «Το τριαντάφυλλο μου έχει κάτσει στο στομάχι…»
Μετά την αφήγηση της ιστορίας ακολούθησε σιωπή.Τότε είπα το τραγούδι «Η Πεντάμορφη και το Τέρας». Πριν σταματήσουν οι τελευταίες νότες, ήδη είχαν δύο άτομα συντονιστεί με τις δύο πτυχές του Τέρατος.
Η Άγρια φωνή ήταν γεμάτη θυμό, έτοιμη να εκραγεί. Παρά την ενθάρρυνση να εκφραστεί, παρέμενε σιωπηλή. Βυθισμένη στον κόσμο της, με επιθετικές και φοβικές σκέψεις, απομονωμένη.
Η Ανθρώπινη φωνή του Τέρατος είχε όλη την προσοχή στραμμένη στην Πεντάμορφη.
Η Πεντάμορφη έδειχνε ήρεμη, συμφιλιωμένη με τη ζωή της στο παλάτι. Σύντομα όμως εμφανίστηκε μια άλλη της πτυχή:
η Ταραγμένη Πεντάμορφη. Αρχικά πνιγόταν και ήθελε να φύγει, μετά έγινε ένα χαζοχαρούμενο παιχνιδιάρικο πλάσμα που προσπαθούσε να ξεσηκώσει όλους τους συμμετέχοντες με μια κάπως υπερβολική διάθεση για διασκέδαση. Χωρίς ανταπόκριση. Αργότερα ένιωσε σαν να έχει καρφωθεί στην κοιλιά της το τριαντάφυλλο (η αιτία που βρισκόταν μακριά από το σπίτι της και ταυτόχρονα το καθημερινό δώρο από το Τέρας). Ζητούσε απεγνωσμένα κάποιος να της το βγάλει. Προσπάθησε να το κάνει ο Έμπορος, ο πατέρας της, αλλά δεν μπορούσε να τη βοηθήσει. Η Ταραγμένη Πεντάμορφη χρειαζόταν κάποιον πιο δυνατό. Κοίταξε προς την Άγρια πτυχή του Τέρατος, η οποία όμως ήταν απρόθυμη να βοηθήσει. Φοβόταν την έκθεση στην περίπτωση της αποτυχίας.
Τελικά τα κατάφερε η Ανθρώπινη πτυχή του Τέρατος. Άγγιξε απαλά την κοιλιά της Ταραγμένης Πεντάμορφης, μέχρι εκείνη να νιώσει ανακούφιση. «Λυτρώθηκα», είπε με ευγνωμοσύνη και κοίταξε το Τέρας με αγάπη.
Ξεκίνησε διάλογος μεταξύ των δύο πτυχών του Τέρατος. Η Άγρια παραπονιόταν, ότι η Ανθρώπινη πτυχή την απέρριπτε. Μόνο για την Πεντάμορφη νοιαζόταν. Κάτι που το επιβεβαίωσε η Ανθρώπινη πτυχή. Συμπλήρωσε όμως ότι κι εκείνη ένιωθε μια απόρριψη από την Άγρια πτυχή. Προϋπήρχε μια «παγωμένα απορριπτική στάση» της Άγριας πτυχής προς τα τρυφερά συναισθήματα της καλοσύνης και της αγάπης. Για να τα διεκδικήσει η Ανθρώπινη πτυχή, αναγκάστηκε να κρατήσει μια «συναισθηματικά και πληγωμένα απορριπτική στάση», ως άμυνα. Ο διάλογος, η αναγνώριση και η συμφιλίωση των δυο πτυχών του Τέρατος το έκανε αρκετά δυνατό για να νιώσει ασφάλεια να ανοιχτεί στην Πεντάμορφη.
2.αναπαράσταση – Νοέμβρης 2012 Έπρεπε να το είχα αποφύγει!…»
Η πιο έντονη εκπροσώπηση της δεύτερης αναπαράστασης ήταν ο Έμπορος. Συντετριμμένος από τις ενοχές τόσο για τον θάνατο της γυναίκας του, όσο και για το χαμό της περιουσίας, άφησε τον εαυτό του να κυριευτεί από την έμμονη σκέψη: «Έπρεπε να το είχα προβλέψει! Έπρεπε να το είχα αποφύγει! Έπρεπε να είχα δράσει διαφορετικά!» Αυτές οι σκέψεις τον παρέλυαν και τον βύθιζαν σε κατάθλιψη και απελπισία. Χρειάστηκε να παραδεχτεί με ταπεινότητα ότι δεν ήταν δυνατό να έχει έλεγχο στα πάντα. Χρειάστηκε να αποδεχτεί τον θάνατο και την απώλεια. Αυτό απελευθέρωσε την κόρη του.
Η Πεντάμορφη ένιωθε στενά συνδεδεμένη με τον πατέρα. Προσπαθούσε να τον καλύπτει συναισθηματικά, να πάρει τη θέση της πεθαμένης της μητέρας. Της έμοιαζε πάρα πολύ στην εμφάνιση και στο χαρακτήρα. Όσο πιο πολύ υπέφερε ο πατέρας της, τόσο πιο έντονα ένιωθε την ανάγκη να βρίσκεται κοντά του και να τον φροντίζει. Όμως, το στενό δέσιμο της μικρότερης αδερφής με τον πατέρα θύμωνε τις δύο μεγαλύτερες. Ειδικά η Μεγάλη αδερφή κουβαλούσε μια αίσθηση αδικίας, ότι δεν αναγνωριζόταν η δική της προσφορά, ότι ο Πατέρας έβλεπε μόνο την φροντίδα της Πεντάμορφης.
Είχαμε την ευκαιρία να ρίξουμε μια ματιά στην οικογένεια του Τέρατος, στο περιβάλλον όπου μεγάλωνε. Το Τέρας εκπροσωπήθηκε σε ηλικία μικρού αγοριού, θυμωμένου με τη μητέρα του. Ένιωθε μόνο του, χωρίς στοργή και βοήθεια. Αυτή η μοναξιά του και η οργή που μάζευε, σιγά σιγά αλλοίωναν τα αρχικά όμορφα χαρακτηριστικά του. Το αγόρι γινόταν ολοένα και πιο δύστροπο, απόμακρο, επιθετικό και άσχημο. Η μάνα του είχε μια πολύ δύσκολη ανταγωνιστική σχέση με τον πατέρα της, από τον οποίο μάταια περίμενε αναγνώριση. Ήταν γεμάτη θυμό και φόβο προς τον πατέρα, κάτι που δεν της επέτρεπε να δεχτεί πλήρως τον ρόλο της ως μάνα. Παρέμενε περισσότερο κόρη του πατέρα της, παρά να είναι μητέρα του γιου της. Χρειάστηκε πρώτα να δεχτεί το εσωτερικό της παιδί, να δει και να αγκαλιάσει τα συναισθήματά του, κυρίως την ανάγκη να αγαπά και να αγαπιέται. Όταν συνδέθηκε με το παιδί μέσα της και επέτρεψε να γεμίσει η καρδιά της με συγκίνηση, ακούμπησε το κεφάλι της στα γόνατα του Πατέρα και δέχτηκε την ευχή του. Τότε μόνο μπόρεσε να δει πραγματικά τον γιο της και να του προσφέρει αγάπη και προσοχή.
3.αναπαράσταση – Ιούλιος 2013 «Δέξου με όπως είμαι…!»
Η αναπαράσταση πάλι ξεκίνησε με τα έντονα συναισθήματα του εμπόρου, ο οποίος θρηνούσε την οικονομική του καταστροφή. «Απέτυχα ως πατέρας!» δήλωσε με δάκρυα στα μάτια, «δεν θα μπορέσω να παντρέψω τις κόρες μου!»
Οι Αδερφές ρίχτηκαν στην Πεντάμορφη, κατηγορώντας την ότι εκείνη φταίει. Το τριαντάφυλλο που ζήτησε στον πατέρα ήταν μια από τις αιτίες της στεναχώριάς του.
Η Πεντάμορφη-γυναίκα είναι μια πτυχή που παραδέχεται, ότι ζήτησε το κόκκινο τριαντάφυλλο ως σύμβολο της θηλυκότητας. «Θέλω να γίνω γυναίκα! Κατά βάθος θέλω να παντρευτώ και να φύγω από το σπίτι!» Κοιτάζει με ενδιαφέρον το Τέρας, το οποίο εκπροσωπείται από δύο άτομα:
Το Τέρας-μικρό παιδί: υποφέρει από έλλειψη αυτοπεποίθησης και αποδοχής του εαυτού. Είναι με όλη την προσοχή στραμμένο προς τη μητέρα του. Παίρνει το τριαντάφυλλο και της το προσφέρει. Είναι σαν να της ζητάει την άνευ όρων αγάπη, όπως το έκανε στο παραμύθι από την Πεντάμορφη (Δέξου με όπως είμαι!) Η μάνα του Τέρατος δέχεται το τριαντάφυλλο και του λέει: «Μείνε κοντά, παιδάκι μου!» Αυτό απογοητεύει την Πεντάμορφη.
Το καχύποπτο Τέρας δεν είναι παιδί, είναι ενήλικας και δεν εμπιστεύεται ούτε τη μάνα του, ούτε τη Πεντάμορφη. Μιλάει για την χειριστική συμπεριφορά που έχουν οι όμορφες γυναίκες απέναντι στους άντρες. «Θα έπρεπε να την έλεγαν Πενταπόνηρη,» λέει σαρκαστικά. «Προσποιείται ότι θυσιάζεται, αλλά στην πραγματικότητα ακολουθεί τους δικούς της στόχους!»
Η καλόκαρδη Πεντάμορφη διαμαρτύρεται: «Είχα αγνές προθέσεις! Από αγάπη προς τον πατέρα μου επέλεξα να ζήσω με το Τέρας. Επίσης, είχα ενοχές απέναντι στον πατέρα. Η μάνα μου πέθανε όταν με γεννούσε. Νιώθω, σα να του στέρησα εγώ τη σύντροφό του! Ήθελα να του αναπληρώσω την απώλεια. Να τον φροντίσω όπως θα το έκανε εκείνη. Του χρωστάω τόσα πολλά!»
Η Πεντάμορφη-γυναίκα την κοιτάζει τρυφερά: «Δες κι εμένα! Εγώ δεν είμαι πια το κοριτσάκι του μπαμπά, μεγάλωσα!» Οι δύο αυτές πτυχές συμφιλιώνονται. Νιώθουν όμως άβολα απέναντι στο Τέρας.
Το καχύποπτο είναι απρόσιτο και το Τέρας-μικρό παιδί δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν ισότιμα. Ξενέρωσαν μετά από τη σκηνή όπου αυτό απεγνωσμένα ζητάει την αποδοχή της μάνας του.
Εμφανίζεται άλλη μια πτυχή του, το Τέρας που πεθαίνει. «Δεν χρειάζεται να κάνω ή να πω τίποτα,» λέει. «Όλα θα γίνουν από μόνα τους!» Είναι σαν να ακολουθεί σιωπηλά μια εσωτερική μεταμόρφωση. Τότε έρχονται και τα άλλα του δυο κομμάτια και ενώνονται μαζί του.
Μία γυναίκα δηλώνει ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της αναπαράστασης βίωνε μια χαρούμενη αίσθηση ευτυχίας. «Ήμουν ήρεμη όλη την ώρα, ήξερα ότι είμαι η Πεντάμορφη που βρήκε τον καλό της και δεν με ενδιέφερε ούτε το παρουσιαστικό του ούτε οι αδυναμίες του. Είχα μια σιγουριά ότι όλα θα πάνε καλά και αυτό με έκανε ευτυχισμένη.»
Μια από τις Αδερφές εκφράστηκε με ειλικρίνεια: «Θέλω κι εγώ να μεταμορφώσω κάποιον άνθρωπο! Ζηλεύω!!»
4.αναπαράσταση – Γενάρης 2019 «Ή το Τέρας ή ο πατέρας …!»
Η μητέρα της Πεντάμορφης λέει ότι της κακοφαίνεται που θέλουν να πουλήσουν τον πίνακά της. «Πώς με ξεχνάνε τόσο εύκολα;!»
«Τι να κάνω;» διαμαρτύρεται ο Έμπορος-οικογενειάρχης, «έχω αναλάβει τρία παιδιά και μου έρχονται όλα ανάποδα!». Η μητέρα της Πεντάμορφης συνεχίζει όμως να νιώθει πολύ νευριασμένη με τον άντρα της. Τον κατηγορεί ότι οι μεγαλύτερες κόρες του έμοιασαν, μόνο για χρυσαφικά ενδιαφέρονται. Ο Έμπορος-οικογενειάρχης απελπίζεται: «Κάνω ότι μπορώ! Αλλά όσα και να κάνω, πάντα ανεπαρκή θα με βρείτε! Είναι δύσκολο να τα βγάλεις πέρα με τέσσερις γυναίκες!»
Ο πίνακας ήταν πολύ ακριβός, το χρυσό του κάδρο στολισμένο με ρουμπίνια, ζαφείρια και άλλα πολύτιμα πετράδια. «Με παραμελούσες όσο ζούσα κι όταν πέθανα, από τις τύψεις σου άρχισες να μου φτιάχνεις ακριβό πίνακα. Δεν σου τον ζήτησα!! Σε ήθελα περισσότερο κοντά μου, στο σπίτι, όχι να λείπεις συνέχεια για δουλειές και να συσσωρεύεις περιουσία!» είπε με παράπονο Η μητέρα της Πεντάμορφης. Προέκυψε ότι ο Έμπορος έφτιαχνε κρυφά τον πίνακα ως δώρο στη γυναίκα του για να την ευχαριστήσει για τις τρεις γέννες, μάλιστα περίμενε ότι το τρίτο παιδί θα ήτανε γιος. Αλλά, δυστυχώς, όχι μόνο δεν απέκτησε γιο, αλλά έχασε και τη σύζυγο. Οι δυο κόρες αντιπαθούσαν τη μικρή, θεωρώντας ότι έφερε την καταστροφή.
Ο Έμπορος-οικογενειάρχης είχε δυσκολία να διαχειριστεί τη σχέση του με τις κόρες. Έτσι δημιουργήθηκε μια ανισορροπία, από τη μία πλευρά έλλειμμα στη σχέση με τις μεγαλύτερες, από την άλλη υπερβολή προς τη μικρή. Με αποτέλεσμα οι δύο να σκέφτονται τον εαυτό τους και μόνο, ενώ η μικρή να σκέφτεται τον πατέρα και μόνο. Ο Έμπορος ανυπομονούσε να παντρέψει τις δυο κοπέλες. «Να τις αποκαταστήσω και να ησυχάσω από την γκρίνια και τις απαιτήσεις τους!»
Ο Έμπορος-επαγγελματίας: «Εκνευρίζομαι με το Τέρας. Με αποκάλεσε αχάριστο και άπληστο. Εγώ όμως δεν του ζήτησα όλα αυτά που μου προσέφερε. Το μόνο που πραγματικά ήθελα να πάρω από εκείνον ήτανε το τριαντάφυλλο! Τον έψαχνα για να τον ευχαριστήσω! Το θεωρώ αδικία να δίνεις κάτι απλόχερα, χωρίς να στο ζητήσει ο άλλος και μετά να στο χρεώνει τόσο ακριβά με πρόφαση ένα λουλούδι! Εγώ ήμουν πάντα δίκαιος στις συναλλαγές μου!»
Το ερωτευμένο Τέρας: «Κι εγώ αδικημένος νιώθω! Έχω μια πίκρα απέναντι στην Πεντάμορφη. Ενώ έδειχνε να με συμπαθεί και να απολαμβάνει τα δώρα μου, μόλις με είδε στον καθρέφτη σηκώθηκε κι έφυγε. Δεν ενδιαφέρθηκε καν για την ιστορία μου, γιατί είμαι έτσι… Δεν ήταν τόσο ταπεινή όσο παρίστανε. Όσο για το τριαντάφυλλο, είχε τεράστια αξία για μένα!» Αναγνωρίζει ότι είναι πολύ ευαίσθητο, αλλά συνήθως εκφράζει στους άλλους την άγρια του πλευρά.
Ο Έμπορος-επαγγελματίας του απαντάει: «Και με την κόρη μου την ίδια τακτική είχες! Της έδινες δώρα που δεν σου τα ζήτησε, αλλά δεν της αποκαλύφτηκες ποιος είσαι! Έτσι δημιούργησε έναν κόσμο στην φαντασία της, όπου σε έβλεπε όμορφο. Και ο κόσμος αυτός γκρεμίστηκε απότομα. Χρειαζόταν χρόνο να το επεξεργαστεί.»
Η Πεντάμορφη λέει: «Η ενοχική μου στάση και το δέσιμο με τον πατέρα μου προκύπτει από το γεγονός ότι η μητέρα πέθανε γεννώντας εμένα. Γι’ αυτό νιώθω ότι δεν έχω δικαίωμα να ζητάω άλλα πράγματα, κάτι που οι αδερφές μου κάνουν με ευκολία. Προκάλεσα κακό και στη μαμά και στον μπαμπά, δεν μπορώ να το ξεπληρώσω ποτέ αυτό. Θα τον στηρίζω για να καλύψω το κενό που άθελά μου προκάλεσα. Δεν θέλω να τον επιβαρύνω! Μόνο χαρά να του προσφέρω! Μου λείπει πολύ και η μαμά, συχνά κοίταζα τον πίνακα με την σκέψη: Καλύτερα να μην υπήρχα και να ζούσε εκείνη!»
Ο Έμπορος-οικογενειάρχης εκμυστηρεύεται στην παραπονεμένη του γυναίκα, ότι ο λόγος που συχνά έλλειπε από το σπίτι δεν ήταν μόνο οι επαγγελματικές του υποχρεώσεις, αλλά και η ασχολία του με τον πίνακα. Τον ζωγράφισε ο ίδιος και αφιέρωσε πολλές ώρες να τον φτιάξει και να βρει πετράδια για την κορνίζα.
«Κάτι που δεν σου ζήτησα…!» λέει σιγανά η μητέρα της Πεντάμορφης. «Τώρα καταλαβαίνω τον εκνευρισμό σου με το Τέρας: σου καθρέφτισε μια συμπεριφορά που έχεις κι εσύ… Νιώθω σα να μην αναγνώριζες όλα όσα έκανα. Δεν τα έβλεπες, αφού έλλειπες. Όσο ζούσα δεν διέθετες χρόνο να ασχοληθείς με τα παιδιά και τελικά αναγκάστηκες να τα φροντίζεις μόνος σου…»
«Έκανα τα πάντα για να καλύψω όλες τις ανάγκες σας, με το παραπάνω!» διαμαρτύρεται ο Έμπορος-οικογενειάρχης. «Δεχόσουν όλα τα δώρα μου και δεν μου είπες ποτέ ότι θέλεις κάτι άλλο από μένα!»
«Σ’ αυτό έχεις δίκιο,» συμφώνησε η γυναίκα.
«Έτσι είναι στις εποχές μας», λέει ο Έμπορος-οικογενειάρχης. «Οι άντρες κερδίζουν χρήματα και οι γυναίκες φροντίζουν το σπίτι και τα παιδιά.»
«Όταν όμως στρέφεις όλη την προσοχή σου στα χρήματα και εκφράζεις την αγάπη σου μόνο μέσα από υλικά αγαθά, περνάς το μήνυμα στα παιδιά. Να, γιατί οι δυο μας κόρες σου ζητάνε συνέχεια ρούχα και κοσμήματα, έτσι έχουν μάθει να εισπράττουν την αγάπη σου!» του απαντάει η γυναίκα.
Οι δύο μεγαλύτερες κόρες είναι κοντά ηλικιακά, και είχαν πια σχηματίσει τα βασικά χαρακτηριστικά του εγώ τους πριν πεθάνει η μητέρα. Θεωρούν ότι η σχέση και η αγάπη του πατέρα περνάνε μέσα από την διεκδίκηση. Η Πεντάμορφη γεννήθηκε με αρκετά χρόνια διαφορά, περίπου έξι ή εφτά. Της είχε αδυναμία ο πατέρας της, γιατί την έβλεπε να μεγαλώνει, ενώ με τις μεγαλύτερες δεν είχε δεθεί τόσο λόγω της συχνής του απουσίας. Η μικρή είναι πολύ επιβαρυμένη, μεγαλώνει χωρίς μητέρα και δεν έχει αναπτύξει το εγώ της. Δεν ζητάει κάτι για τον εαυτό της, γιατί δεν έχει συναίσθηση του εαυτού της. Είναι γραπωμένη από τον πατέρα. Μέσα από την αγάπη του σαν να παίρνει δικαίωμα να ζήσει και ανακουφίζεται από τις ενοχές.
Ο Έμπορος-οικογενειάρχης δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματά του. Φροντίζοντας το μωρό δεν μπορούσε να κυνηγάει τόσο πολύ τις δουλειές. Τα εισοδήματα μειώθηκαν, όχι όμως οι απαιτήσεις των μεγαλύτερων κοριτσιών. Έβλεπαν τον μπαμπά πάνω από το μωρό και ζήλευαν.
Η Πεντάμορφη: «Πήγα στο κάστρο γιατί δεν θα άντεχα να ζήσω μόνη μου, χωρίς τον πατέρα και με τη σκέψη ότι έχασε τη ζωή του εξαιτίας μου. Πηγαίνοντας στο Τέρας νόμιζα ότι θα με κατασπαράξει. Ο πατέρας μου το είχε δει και το περιέγραψε. Δεν ξέρω πως δημιουργήθηκε μέσα μου η εικόνα ότι είναι ένας όμορφος πρίγκιπας. Δεν τον είχα δει ποτέ. Δεν ήξερα, αν είναι το ίδιο πρόσωπο με το Τέρας αυτός που μου μιλούσε τόσο όμορφα και μου έδινε καθημερινά από ένα τριαντάφυλλο. Όχι μόνο δεν μου επιτέθηκε, αντιθέτως, με σεβόταν και μου έκανε δώρα, κοσμήματα και ρούχα. Συζητούσαμε συχνά. Δεν περίμενα να είναι τόσο άσχημος. Πίστευα ότι ο πατέρας υπερέβαλε στην περιγραφή του. Ήταν κάπως υπερπροστατευτικός με μένα και από την ημέρα της καταστροφής των πλοίων του ήταν φοβικός και υπερβολικός… Είχα απωθήσει την πληροφορία ότι είναι τέρας γιατί δεν ήθελα να το πιστέψω. Έφτιαξα την δική μου εικόνα στηριγμένη στη γλυκιά του φωνή, στους ευγενικούς του τρόπους και στην ομορφιά του περιβάλλοντος γενικά. Ταράχτηκα όταν τον είδα. Ήταν σαν να γκρέμισε το όνειρό μου, σαν να με πρόδωσε!»
Η Συντονίστρια: «Λόγω του ελλείμματος είχες επιλέξει να ζεις σε έναν ονειρικό κόσμο και δεν άντεχες να βλέπεις την πραγματικότητα, τα άσχημα πράγματα γύρω σου.»
Η Πεντάμορφη συμφωνεί: «Νομίζω ο λόγος, που με αποκαλούν Πεντάμορφη, δεν έχει να κάνει με την ομορφιά μου, δεν νιώθω να ξεχωρίζω και πολύ από τις αδερφές μου. Μάλλον επειδή τα βλέπω όλα όμορφα, άρχισαν να με αποκαλούν έτσι, κάπως κοροϊδευτικά. (Με έλεγαν και Πεντάμωρη που και που). Εγώ πάντως δεν βλέπω ελαττώματα ούτε στις αδερφές, ούτε στον πατέρα.»
Η μητέρα γυρίζει προς την Πεντάμορφη και της λέει: «Χαίρομαι ότι βρήκες θετικούς μηχανισμούς να τα βγάλεις πέρα και ότι στο τέλος κατάφερες να δημιουργήσεις μια σχέση αγάπης. Νιώθω περήφανη για σένα. Συνεχίζω όμως να νιώθω ένα συναισθηματικό έλλειμμα απέναντι στον άντρα μου.»
Η Πεντάμορφη: «Αυτό το έλλειμμά σου με κάνει να θέλω να είμαι ακόμη πιο πολύ στο πλευρό του. Νιώθω σαν να μην έχει κανέναν να τον αγαπάει. Σταματώ να είμαι μόνο κόρη και συμπεριφέρομαι σαν σύζυγος που με κάθε τρόπο του λέει Σ’ αγαπώ, έκανες αρκετά! Ανησυχώ γι’ αυτόν και τον λυπάμαι. Αυτό δε μ’ αφήνει ελεύθερη να δω ποια είμαι εγώ και τι θέλω. Κι εσένα, μητέρα, βλέπω σαν ένα μύθο, σε έχω εξιδανικεύσει.»
Ο Έμπορος-οικογενειάρχης λέει στη γυναίκα του: «Νομίζω ότι δεν με αγάπησες, ενώ εγώ έκανα τα πάντα για σένα!». Αλλά κι εκείνη παραπονιέται για έλλειψη αγάπης από τον σύζυγο.
Ο Έμπορος-επαγγελματίας που είναι δίκαιος και πάντα ψάχνει για ισορροπία στο δούνε-λαβείν, κοιτάζει τη γυναίκα του με κατανόηση: «Αναγνωρίζω ότι ήσουν πάρα πολλές ώρες μόνη με όλες τις δουλειές και δύο απαιτητικά δύστροπα παιδιά, που δεν ήθελες να τους χαλάσεις χατίρι. Ήταν και η εγκυμοσύνη…»
«Με θέλατε;» ρωτάει η Πεντάμορφη με αγωνία.
«Εγώ δεν ήθελα άλλο παιδί, ήμουν κουρασμένη! Αργότερα όμως το δέχτηκα.» απαντάει η μάνα.
«Ναι», λέει ο πατέρας, «εγώ ήθελα! Η επιθυμία μου ήταν να γεννηθεί κι ένας γιος, να του παραδώσω την επιχείρηση.»
«Νιώθω να έχω πεθάνει, αλλά να παραμένω εγκλωβισμένη!» αναφέρει η μητέρα. «Παρακολουθώ τις εξελίξεις, χαίρομαι για την Πεντάμορφη, κουβαλάω όμως και αυτή την πίκρα απέναντι στον άντρα μου που δεν μπόρεσα να την εκφράσω νωρίτερα.»
Ο Έμπορος-επαγγελματίας την κοιτάζει με αγάπη και κατανόηση: «Κι εγώ σε θρηνώ κάθε μέρα! Λυπάμαι πάρα πολύ που αναγκάστηκα να πουλήσω τον πίνακά σου! Αλλά να που τελικά έμεινε στην οικογένεια!» προσθέτει χαμογελώντας. Η Μητέρα παραμένει παγωμένη. Η Πεντάμορφη λαχταρά να ακούσει από τη μάνα της ότι την αγαπάει. Όσο αυτό δεν έρχεται, υποφέρει από καταναγκασμό να φροντίζει τους άλλους, για να νιώσει χρήσιμη και αξιαγάπητη. Συνειδητοποιώντας το η Μητέρα στεναχωριέται: «Είναι άδικο να πληρώνει αυτά που εμείς δεν καταφέραμε να λύσουμε!» «Ναι,» συμφωνεί ο Έμπορος, «τελικά οι πιο νορμάλ ήταν οι άλλες μας κόρες, που χωρίς ενοχές διεκδικούσαν και έπαιρναν ότι ήθελαν! Εμείς οι υπόλοιποι έχουμε πρόβλημα!»
Το ερωτευμένο Τέρας που κάθεται ανάμεσα στη Μητέρα και την Πεντάμορφη ικετεύει την αγαπημένη του: «Διώξε τη Μητέρα, έχω παγώσει τελείως όταν τη βλέπω, νιώθω πως θα πεθάνω!» ΄
Η Πεντάμορφη συνειδητοποιεί, ότι σχετίζεται με το ερωτευμένο Τέρας ακριβώς όπως με τη Μητέρα της: «Είναι και δεν είναι εδώ! Με αγαπάει χωρίς να τη βλέπω! Φαντασιώνομαι τη μαμά, χωρίς να ξέρω ποια είναι. Τίποτα δεν μου λείπει εδώ, δίπλα στο Τέρας, αλλά παραμένω παιδί… Δεν έχει προκύψει τίποτα το σεξουαλικό μεταξύ μας. Με γεμίζει ότι με αγαπάει και με φροντίζει άνευ όρων, όπως θα το έκανε, πιστεύω, η μαμά μου αν με είχε γνωρίσει! Όλα άλλαξαν όταν τον είδα στον καθρέφτη! Ήταν σαν για πρώτη φορά στη ζωή μου να έβλεπα κάτι άσχημο. Μέχρι τότε όλα τα έβλεπα πεντάμορφα! Τώρα αιφνιδιάστηκα, δεν πρόλαβα να τον ωραιοποιήσω και όλη η κατασκευή μου γκρεμίστηκε! Δεν έκατσα να τον δω για δεύτερη φορά, αλλά έτρεξα στο μπαμπά… Δεν ήμουν έτοιμη να ενηλικιωθώ, ένιωθα παιδί!»
Ο Έμπορος-οικογενειάρχης εκμυστηρεύεται τα αντιφατικά του συναισθήματα. Ενώ απολαμβάνει το νιάσιμο της Πεντάμορφης, έχει και τύψεις ότι στέκεται εμπόδιο στην εξέλιξή της. Η μητέρα ανακουφίζεται: «Τώρα είσαι αληθινός!»
«Κι εγώ βλέπω ότι ήμουν απόλυτη!» συνειδητοποιεί η Πεντάμορφη. «Σκεφτόμουν με τους όρους: ή το Τέρας ή ο πατέρας, ενώ μπορώ να βρω μια ισορροπία και να μην χάσω κανέναν από τους δύο». Η Μητέρα την κοιτάζει με πολύ αγάπη. Εκδηλώνει συμπάθεια και προς το Τέρας. Μετά λέει στον Πατέρα με ζεστασιά στη φωνή: «Πάντα ήσουν χειριστικός και έκανες ότι ήθελες. Αλλά τράβηξες πολλά! Σε καταλαβαίνω! Ευχαριστώ για όσα έκανες για τις κόρες μας, το εκτιμώ πολύ!»
Τελικά οι γονείς αγκαλιάζονται και διαβεβαιώνουν την Πεντάμορφη: «Καλώς γεννήθηκες! Χαιρόμαστε γι’ αυτό που είσαι!» Η Πεντάμορφη λάμπει: «Συγκινούμαι, γιατί βλέπω την αγάπη σας! Ο Πατέρας είναι για μένα πρότυπο, έμεινε πιστός στο γάμο του, δεν ξαναπαντρεύτηκε, δεν μας φόρτωσε σε άλλη γυναίκα! Η αφοσίωσή του με έκανε να πιστεύω στην αγάπη. Τέτοιο σύζυγο ήθελα!» Κοιτάζει τρυφερά το Τέρας. «Τι σου συμβαίνει; Τι προκάλεσε την κατάρα;»
«Είναι κάτι εσωτερικό» απαντάει το ερωτευμένο Τέρας. «Με μεταμόρφωσε ο θυμός μου, υπήρχε μια εγκατάλειψη από τους γονείς μου. Πάντα ένιωθα μόνος! Από μικρός ανέλαβα ευθύνες σε έναν άγριο κόσμο. Ήμουν όμως κι ευαίσθητος, λάτρευα την ομορφιά, τα λουλούδια. Ειδικά τα τριαντάφυλλα που έχουν αγκάθια, σαν κι εμένα! Η αγριάδα ήταν η προστασία μου… Αλλά έκανε όλους να με εγκαταλείψουν. Δεν ήξερα να προσεγγίζω τους ανθρώπους, να επικοινωνώ. Όσο για το κόκκινο τριαντάφυλλο, ήταν σαν την πραγματική μου ταυτότητα που τόσα χρόνια έκρυβα. Τα τρυφερά μου συναισθήματα. Γι’ αυτό θύμωσα, όταν το έκοψε ο πατέρας σου. Όταν έφυγες, μαράζωσα, δεν είχα λόγο να παράγω μέσα μου τριαντάφυλλα, μιας και χάθηκε ο αποδέκτης.»
«Κι εγώ αντί για δώρο τριαντάφυλλο ζήτησα» απαντάει με χαμόγελο η Πεντάμορφη. «Τις ίδιες αξίες έχουμε! Η δυσκολία μας ήταν ότι δεν κοιταχτήκαμε ποτέ στα μάτια για να γνωριστούμε. Αλλά ούτε γνωρίζαμε ο καθένας τον εαυτό του. Εσύ είχες σύγκρουση μέσα σου: Το άγριο Τέρας δε δεχόταν την ευαισθησία του Ερωτευμένου. Το Ερωτευμένο κομμάτι δεν δεχόταν την ασχήμια του Άγριου. Κι εγώ δεν ήμουν σε θέση να δω την πραγματικότητα, ζούσα σε ένα όνειρο. Τώρα μπορώ να σε δω σαν άντρα, με τις αρετές σου και τις αδυναμίες σου. Είσαι όμορφος στα μάτια μου, κι ας μην άλλαξε κάτι στην εμφάνισή σου. Σε βλέπω όμορφο όχι επειδή σε εξιδανικεύω, αλλά επειδή σε αγαπώ!»
Το άγριο Τέρας νιώθει διαλυμένο, είναι πεσμένο κάτω. Ο Έμπορος-οικογενειάρχης ξαπλώνει δίπλα του. «Ξέρω πως είναι να χάνεις τη γυναίκα σου» του λέει και με έκπληξη συνειδητοποιεί μια αίσθηση ανακούφισης, σα να φεύγουν οι πολλές έγνοιες.
«Είναι δική μου θέση!» του λέει το ερωτευμένο Τέρας κι εκείνος απομακρύνεται.
«Είσαι πολύτιμη πτυχή, έχεις δύναμη. Θα σε μετουσιώσω σε αποφασιστικότητα και θάρρος χρήσιμο στη ζωή μου!» λέει το ερωτευμένο Τέρας στο Άγριο.
«Νιώθω πολύ προδοσία στο πετσί μου! Στις πιο πλούσιες οικογένειες συμβαίνουν τα χειρότερα» του απαντάει το Άγριο Τέρας. «Θέλω να ανοιχτώ στην αγάπη, αλλά πρέπει πρώτα να αγαπήσω τον εαυτό μου! Μου πέρασε ο θυμός, αλλά νιώθω φόβο.»
«Εγώ πάντως σε αγαπώ πολύ» του λέει η Πεντάμορφη τρυφερά. «Και σε καταλαβαίνω, γιατί κι εγώ κατά βάθος αμφισβητούσα ότι είμαι άξια αγάπης. Θα ήθελα να ακούσω, όπως το λαχταρούσα από τις αδερφές μου, ότι χαίρεσαι για την ύπαρξή μου στη ζωή σου!»
«Δεν μπορώ να το πω αυτό μιας και με εγκατέλειψες. Έχω μείνει εκεί!» λέει το Άγριο τέρας.
«Δεν ήμουν έτοιμη να σε δεχτώ με όλα όσα κουβαλούσες μαζί σου. Λυπάμαι γι’ αυτό.» του απαντάει η Πεντάμορφη. «Αλλά τώρα είμαι! Όταν είδα τον μπαμπά δίπλα σου κατάλαβα, πως τον βλέπω μαζί με τα ελαττώματά του και συνεχίζω να τον αγαπώ. Και αφού απομυθοποίησα τον πατέρα, μπορώ να μην απαιτώ από σένα να είσαι τέλειος. Μ’ αρέσει ότι μοιάζετε και ότι σε αποδέχτηκε. Αρχικά ήρθα για να σώσω τον πατέρα, αλλά τη δεύτερη φορά ήρθα για σένα.»
«Και εγκατέλειψες τον πατέρα…» συνεχίζει το Άγριο τέρας με καχυποψία.
«Όχι! Αν το δεχτείς κι εσύ, με χαρά θα τον φέρω αργότερα να ζήσει μαζί μας. Όχι όμως επειδή τον χρειάζομαι. Έχω κάνει την εσωτερική μου κίνηση, ωρίμασα. Νιώθω περισσότερο γυναίκα και σύντροφός σου παρά κόρη του μπαμπά μου. Θέλω να μείνουμε μαζί μόνοι μας, να ζήσω ελεύθερα τη δική μου ζωή, χωρίς να προσπαθώ να καλύπτω τις συναισθηματικές ανάγκες του αντικαθιστώντας τη μητέρα μου.»
«Θα μπορούσες να εγκαταλείψεις κι εμένα…» επιμένει το Άγριο τέρας με λιγότερη ένταση τούτη τη φορά.
«Ήρθα για να μείνω! Παραδέχομαι ότι ακόμα νιώθω πριγκίπισσα. Αλλά με εμπιστεύομαι ότι δίπλα σου θα γίνω βασίλισσα.» του χαμογελάει η Πεντάμορφη. «Και δέχομαι τόσο την αφοσιωμένη σε μένα πτυχή σου, όσο και αυτή που με αμφισβητεί. Δεν το παίρνω προσωπικά, ξέρω ότι γενικά αμφισβητείς την αγάπη. Κι αυτό με έλκει – με κάνει να θέλω να σου αποδείξω πόσο πολύ σε αγαπώ. Μ’ αρέσει η αρρενωπότητα σου, δεν σε φοβάμαι πια.»
«Κι εγώ σε αποδέχομαι,» λέει στο Άγριο τέρας η άλλη του πτυχή, το Ερωτευμένο τέρας. «Είσαι δυνατός και παρορμητικός. Σε καταλαβαίνω, όλα μαζί τα έχουμε περάσει… Είσαι η άμυνά μου. Σε αγαπώ, τώρα μπορείς να χαλαρώσεις και να ξαναζωντανέψει το κάστρο.» Οι δύο πτυχές αγκαλιάζονται. Μετά έρχεται και η Πεντάμορφη να συμπληρώσει την αγκαλιά.
Στον τελικό κύκλο μοιραζόμαστε τις σκέψεις μας:
Η εκπρόσωπος της Πεντάμορφης μοιράζεται ότι γεννήθηκε κι αυτή σαν τρίτο παιδί σε γονείς που δεν επιθυμούσαν άλλο παιδί, η μητέρα αρχικά σκεφτόταν να διακόψει την εγκυμοσύνη. Έτσι είχε η κόρη από μικρή μια ενοχή ότι επιβαρύνει τους γονείς και ταυτόχρονα την ανάγκη να βοηθάει όλους για να δικαιολογήσει την ύπαρξη της. Η υπερβολική καλοσύνη και υποχωρητικότητά της προκαλούσε τα αδέρφια της να την κοροϊδεύουν. Μέσα στην αναπαράσταση συνειδητοποίησε ότι η δυσκολία της μάνας να δεχτεί ολόψυχα μια εγκυμοσύνη δεν έχει να κάνει καθόλου με την αξία του παιδιού. Και ότι τελικά η μητέρα τη δέχτηκε, την κράτησε και την αγάπησε. Πρόσθεσε επίσης, ότι τώρα μπορεί να ξεχωρίσει την ανάγκη για αγάπη που σε κάνει να παραβλέπεις τα ελαττώματα του άλλου και να μην διεκδικείς, από την ώριμη αγάπη όπου γνωρίζεις τον εαυτό σου και τους άλλους κι αγαπάς χωρίς ψευδαισθήσεις.
Ο εκπρόσωπος του Ερωτευμένου τέρατος χαίρεται ότι μπόρεσε στην αναπαράσταση να συμφιλιωθεί με τον θυμό του και να τον κάνει δύναμη, κύρος και αποφασιστικότητα. Συνειδητοποίησε πόσο σημαντική είναι η επικοινωνία μέσα σε μια σχέση. Η καλή πρόθεση μπορεί να μην είναι αρκετή. Χωρίς επικοινωνία δημιουργούνται παρεξηγήσεις.
Η εκπρόσωπος της μητέρας γελάει: «Είναι ακριβώς σα να μιλούσε η μάνα μου που μονίμως διαμαρτύρεται ότι δεν παίρνει από τον πατέρα μου αυτό που έχει ανάγκη. Τώρα καταλαβαίνω ότι οι άντρες μπορεί να εκφράζουν την αγάπη τους με διαφορετικό τρόπο. Είναι χαζό να απαιτούμε να το κάνουν με τον δικό μας, θηλυκό τρόπο. Και ότι χρειαζόμαστε, καλό είναι να το ζητήσουμε ξεκάθαρα, χωρίς να περιμένουμε να το καταλάβουν από μόνοι τους.» Η συντονίστρια προσθέτει: «Αυτό που τελικά λύτρωσε αυτή την γυναίκα είναι ότι έστρεψε την προσοχή στον καρπό της αγάπης τους, στα παιδιά. Τότε όλα απέκτησαν καινούριο νόημα.» «Χρειαζόμουν όμως να ακούσω λόγια αναγνώρισης. Και διαβεβαίωση ότι έχω δικαίωμα να νιώθω τα συναισθήματά μου.» συμπληρώνει η εκπρόσωπος της μητέρας.
Ο εκπρόσωπος του Έμπορου-επιχειρηματία λέει ότι κατάλαβε πόσο πολύ μπορεί ο θυμός να αλλάξει τον άνθρωπο, να σκεπάσει τα ευγενικά του χαρακτηριστικά με αποτέλεσμα να τον βλέπουν οι άλλοι σαν θηρίο. Επίσης αναφέρει ότι κι ο ίδιος μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου εξέφραζαν την αγάπη μέσω των υλικών αγαθών. «Δυσκολεύομαι να δείξω την αγάπη μου με λόγια και φροντίδα. Τη δείχνω με δώρα» παραδέχεται. «Συχνά με έχουν αποκαλέσει αχάριστο, όταν μου προσέφεραν πολλά πράγματα που δεν ζήτησα και δεν τα είχα ανάγκη. Με κατηγορούσαν ότι δεν τα εκτιμώ. Τώρα θα προσπαθώ να επικοινωνώ περισσότερο για να καταλαβαίνουν οι άλλοι τον τρόπο μου. Η άλλη λύση είναι να μην δεχτώ όλα όσα θέλουν εκείνοι να μου προσφέρουν. Προτιμώ να είμαι αυτάρκης και ελεύθερος.»
Η εκπρόσωπος του Έμπορου-οικογενειάρχη λέει ότι κατάλαβε γιατί εκπροσώπησε άντρα. «Μία ζωή έτσι λειτουργούσα, μιας και μεγάλωνα μόνη μου ένα παιδί. Κατάλαβα ότι μπορώ να γίνομαι χειριστική (προσπαθώντας να κρατήσω την κόρη μου κοντά μου) και θέλω να το αλλάξω. Στο τέλος της αναπαράστασης ένιωσα μεγάλη ανακούφιση όταν τα βρήκανε, το ζευγάρι. Νομίζω αυτό θα με απελευθερώσει τελικά στη σχέση μου με την κόρη. Με παρηγορούσε όμως και η σκέψη, ότι θα μου συμπαρασταθούν, όταν θα γεράσω και θα το έχω ανάγκη.»
«Αρχικά ένιωθα κάπως άβολα ως Άγριο τέρας» λέει ο άντρας που το εκπροσώπησε. «Έχουμε ένα μωρό και είμαι ακόμη πιο τρυφερός κι εκδηλωτικός από πριν.»
Η συντονίστρια επισημαίνει ότι η αγριότητα των αντρών παρεξηγείται τα τελευταία χρόνια. Υπάρχει μια απαίτηση να καταπιέσουν οτιδήποτε το σκληρό ή απότομο. Όμως η ίδια η σεξουαλική λειτουργία του άντρα λέει πολλά για τη φύση του. Αναγκάζεται να γίνεται επιθετικός για να καταφέρει να στηρίξει την ζωή. Η σκληρότητα και η αποφασιστικότητα είναι οι ποιότητες που του επιτρέπουν να σπάσει την αντίσταση της γυναίκας, να διεισδύσει στον κόσμο της (μεταφορικά και κυριολεκτικά) και έτσι να δημιουργήσει νέα ζωή. Κατά βάθος αυτό ζητάει η γυναίκα από τον άντρα. Να την κατακτήσει, να πάρει την ευθύνη της ένωσης των δυο τους.
«Αν εμείς οι γυναίκες κατανοήσουμε και δεχτούμε αυτή την φύση του άντρα, που δεν θέλει να εξουσιάσει τη γυναίκα, αλλά να τη συμπληρώσει, τότε μπορούμε να σταματήσουμε να νιώθουμε θύματα. Χρειάζεται όμως να έχουμε επαφή με την προσωπική μας δύναμη και να αγαπάμε τον εαυτό μας, για να νιώθουμε ισότιμες.
Η υπερβολική αφοσίωση του άντρα, που δεν χαλάει το χατίρι στη γυναίκα του, δεν της επιτρέπει να νιώσει ασφαλής και έτσι θα σταματήσει σιγά σιγά να τον σέβεται. Η άγρια του φύση, που τον κάνει να μπορεί να καταστρέφει (τον παρθενικό υμένα π.χ.) ταυτόχρονα τον κάνει δότη και προστάτη της ζωής. Αυτό χρειάζεται να τιμηθεί τόσο από τους άντρες, όσο και από τις γυναίκες. Αλλιώς δεν θα έχουμε άντρες που να επιθυμούν να παντρευτούν και να γίνουν πατεράδες. Θα μείνουν στο στάδιο του πάντα ευγενικού καλού παιδιού. Και τότε οι γυναίκες πάλι θα παραπονιούνται, ότι χάθηκαν οι άντρες !»
«Αυτό ισχύει και στον πνευματικό τομέα!» συνεχίζει μια γυναίκα τον συλλογισμό. «Χρειάζεται μια πολιτισμένη αντιπαράθεση, για να γίνει διάλογος. Έτσι γεννιούνται τα έργα. Ο εκπρόσωπος του Άγριου τέρατος ήτανε πνευματικά αιχμηρός, σε έβαζε σε διαδικασία να σκεφτείς και να γεννήσεις καινούριες σκέψεις.»
Επίλογος
«Μερικοί άντρες δείχνουν υπερβολικά την άγρια τους πτυχή, ενώ άλλοι την καταπιέζουν. Αν μια γυναίκα δεν βρει έστω λίγο από το τέρας μέσα στον άντρα της, μάλλον θα τον εγκαταλείψει για χάρη άλλου Τέρατος!» λέει η συντονίστρια με χαμόγελο. «Αυτό που χρειάζεται, είναι η ισορροπία!»